کتابی که پیش روی شماست، اثری گرانسنگ در حوزه‌ی علم رجال و حدیث است: «اختیار معرفة الرجال» (رجال کشّی) با تحقیق و تصحیح علامه حسن مصطفوی. این کتاب یکی از منابع بنیادین در شناخت راویان حدیث شیعه به شمار می‌رود و از قرن‌ها پیش تاکنون مرجع اصلی پژوهشگران علوم اسلامی بوده است. علامه حسن مصطفوی با صرف سال‌ها تلاش علمی، این متن کهن را از نو احیا و با روشی دقیق و روشمند تصحیح کرده و بدین ترتیب اثری ماندگار در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار داده است.
معرفی کلی کتاب
اصل این کتاب تألیف ابو عمر محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشّی، محدث برجسته‌ی قرن چهارم هجری است. او در اثر خود مجموعه‌ای از اطلاعات مربوط به راویان احادیث، جایگاه علمی آنان، و میزان اعتماد یا ضعف در نقل روایتشان را گرد آورده است. اهمیت کتاب در آن است که بسیاری از روایات و اطلاعات رجالی تنها در همین منبع حفظ شده و اگر این اثر نبود، بخش مهمی از میراث حدیثی شیعه از دست می‌رفت.
اهداف و انگیزه‌های نگارش
علامه مصطفوی در مقدمه‌ی خود تصریح می‌کند که انگیزه‌ی او از تحقیق این اثر، خدمت به علم رجال و یاری رساندن به محققان و دانش‌پژوهان علوم اسلامی بوده است. وی با درک جایگاه حیاتی این کتاب در استنباط احکام شرعی و فهم درست احادیث، کوشید متنی علمی و قابل اعتماد فراهم آورد تا راهنمایی روشن برای مجتهدان و پژوهشگران باشد.
روش تحقیق و سبک نگارش مؤلف
روش علامه مصطفوی در تصحیح این اثر، تحقیق تطبیقی میان نسخه‌های خطی متعدد بوده است. او بیش از پنج سال بر روی نسخه‌های کمیاب و گاه یگانه کار کرد و توانست بیش از چهار هزار خطای متنی را اصلاح کند. علاوه بر این، در پاورقی‌ها توضیحات روشنگرانه و مقایسه‌های نسخه‌ای آورده و بدین ترتیب کتاب را به متنی علمی و انتقادی تبدیل کرده است. ویژگی برجسته‌ی سبک او، امانت‌داری در حفظ متن اصلی در کنار شفاف‌سازی برای خواننده‌ی امروز است.
ساختار و محتوای اصلی کتاب
کتاب از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
1. بخش نخست: متن تحقیق‌شده‌ی «رجال کشّی» که با عنوان «اختیار معرفة الرجال» شناخته می‌شود. این بخش شامل معرفی و بررسی صدها راوی حدیث و نقل دیدگاه‌های گوناگون درباره‌ی وثاقت یا ضعف آنان است.
2. بخش دوم: رساله‌ی مستقل علامه حسن مصطفوی درباره‌ی روش‌شناسی علم رجال، که در همان مجلد چاپ شده و در آن مبانی نظری، اصول و ضوابط این علم توضیح داده شده است. این بخش به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از جایگاه علم رجال در علوم اسلامی به دست آورد.
ارزش علمی و جایگاه اثر
این کتاب از چند جهت ارزشمند است:
یکی از کهن‌ترین منابع علم رجال است و اطلاعاتی منحصر به فرد در آن یافت می‌شود.
تصحیح دقیق علامه مصطفوی، اعتبار و اتقان علمی آن را دوچندان کرده است.
ترکیب متن اصلی با توضیحات و روش‌نگری معاصر، آن را برای هم پژوهشگر متخصص و هم دانشجوی علاقه‌مند قابل استفاده ساخته است.
اثری است که برای فهم مبانی استنباط فقهی و نقد سندی احادیث نقشی کلیدی دارد.
«اختیار معرفة الرجال» در نسخه‌ی تحقیقی علامه حسن مصطفوی، نمونه‌ای درخشان از احیای میراث علمی شیعه است. این کتاب نه تنها یک منبع پژوهشی ضروری برای طلاب و محققان علوم اسلامی است، بلکه برای هر علاقه‌مند به تاریخ حدیث و شخصیت‌شناسی راویان، اثری الهام‌بخش و راهگشا خواهد بود.
اگر به دنبال متنی اصیل، مستند و در عین حال روشن برای ورود به دنیای علم رجال و آشنایی با ریشه‌های استنباط فقهی هستید، این کتاب بی‌تردید یکی از بهترین انتخاب‌هاست. مطالعه‌ی آن دریچه‌ای تازه به سوی معارف اسلامی خواهد گشود و خواننده را به ژرفای اندیشه‌های عالمان بزرگ رهنمون خواهد ساخت.
