کتاب حاضر یکی از ارزشمندترین منابع در حوزه‌ی تاریخ و معارف اسلامی است که با عنوان «الاحتجاج» شناخته می‌شود. این اثر به قلم شیخ جلیل، احمد بن علی بن ابی‌طالب طبرسی، از دانشمندان برجسته‌ی قرن پنجم و ششم هجری، نگاشته شده و جایگاه ویژه‌ای در میان آثار حدیثی و تاریخی شیعه دارد. آنچه امروز در اختیار خوانندگان قرار دارد، ترجمه و تحقیق این کتاب است که توسط علامه حسن مصطفوی انجام شده است. ترجمه‌ی حاضر با دقت، روانی و همراه با توضیحات روشنگرانه ارائه گردیده تا این متن گرانسنگ برای عموم علاقه‌مندان نیز قابل استفاده باشد.
معرفی کلی کتاب
«الاحتجاج» مجموعهای از مناظرات، گفت‌وگوها و احتجاجات ائمه‌ی اطهار علیهم‌السلام با مخالفان فکری و عقیدتی زمان خود است. این گفت‌وگوها علاوه بر ارزش تاریخی، گنجینه‌ای از استدلال‌های عقلی و نقلی در دفاع از اصول اعتقادی شیعه و معارف ناب اسلامی به شمار می‌آیند. کتاب، هم از منظر استناد تاریخی حائز اهمیت است و هم از جنبه‌ی محتوایی در شناخت مواضع فکری اهل بیت علیهم‌السلام نقشی اساسی دارد.
اهداف و انگیزه‌های نگارش
هدف اصلی مؤلف (شیخ طبرسی) از تدوین «الاحتجاج»، گردآوری و حفظ میراث علمی اهل بیت علیهم‌السلام و ثبت استدلال‌های متقن ایشان در برابر مخالفان بوده است. در ترجمه‌ی جدید، علامه مصطفوی انگیزه‌ی خود را خدمت به فرهنگ اهل بیت و ساده‌سازی دسترسی به این معارف ذکر می‌کند. او تأکید دارد که بیان روشن این احتجاجات می‌تواند نسل امروز را با منطق استوار و روش‌های استدلالی پیشوایان دین آشنا سازد.
روش تحقیق و سبک نگارش
روش اصلی مؤلف در نگارش کتاب، جمع‌آوری و تنظیم احتجاجات از منابع معتبر و سپس نقل دقیق آن‌هاست. در ترجمه‌ی علامه مصطفوی، علاوه بر انتقال متن، توضیحات تکمیلی و روشنگرانه‌ای ارائه شده تا معنا و مقصود روایات و مناظرات برای مخاطب روشن‌تر گردد. این سبک تلفیقی از امانت‌داری در نقل و روان‌سازی در بیان است که موجب شده کتاب برای پژوهشگر و خواننده‌ی عمومی هر دو سودمند باشد.
ساختار و محتوای اصلی کتاب
کتاب شامل مجموعهای از احتجاجات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه‌ی معصومین علیهم‌السلام در موضوعات گوناگون اعتقادی، کلامی و اجتماعی است. از جمله مباحث مهم این اثر می‌توان به احتجاجات حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، مناظرات امیرالمؤمنین علیه‌السلام، احتجاجات امام صادق علیه‌السلام و مناظرات امام رضا علیه‌السلام اشاره کرد. در ترجمه‌ی کنونی، هر فصل با دقت تصحیح شده و همراه با حواشی و پاورقی‌ها تکمیل گردیده است.
ارزش علمی و جایگاه اثر
«الاحتجاج» یکی از منابع کلیدی در شناخت اندیشه و استدلال‌های اهل بیت علیهم‌السلام است. این کتاب همواره مورد توجه فقها، متکلمان و محدثان شیعه بوده و در طول قرون متمادی به عنوان مرجعی معتبر استفاده شده است. ترجمه‌ی علامه حسن مصطفوی با نثر روان، دقت در معانی، و ذکر توضیحات لازم، ارزش این اثر را دوچندان کرده است و آن را به منبعی قابل اعتماد برای طلاب، دانشجویان، محققان و عموم علاقه‌مندان به معارف اسلامی تبدیل نموده است.
این کتاب، پلی میان میراث گران‌بهای علمی گذشتگان و نیازهای فکری امروز است. مطالعه‌ی آن فرصتی است برای آشنایی با قدرت استدلال و عمق اندیشه‌ی اهل بیت علیهم‌السلام و همچنین الهام گرفتن از شیوه‌ی مواجهه‌ی آنان با مسائل کلامی و اجتماعی.
اگر به دنبال اثری هستید که هم پشتوانه‌ی علمی و استنادی داشته باشد و هم با نثری روان برای شما قابل فهم باشد، ترجمه‌ی علامه حسن مصطفوی از «الاحتجاج» انتخابی ارزشمند است. این کتاب دریچه‌ای تازه به معارف اهل بیت خواهد گشود و مطالعه‌ی آن بی‌تردید تجربه‌ای آموزنده و الهام‌بخش برای هر خواننده خواهد بود.
