کتاب حاضر، اثری ارزشمند از علامه حسن مصطفوی است که در اوایل دهه‌ی چهل خورشیدی (1344 هـ.ش) نگاشته و برای نخستین بار منتشر شد. این اثر از همان آغاز انتشار به عنوان نخستین کتاب جامع، مستند و تحقیقی پیرامون بابیه و بهائیت شناخته شد و مورد توجه پژوهشگران، محققان و علاقه‌مندان به تاریخ و جریان‌های فکری معاصر قرار گرفت.
اهمیت و جایگاه اثر
پیش از تألیف این کتاب، آثار موجود درباره‌ی بابیه و بهائیت بیشتر جنبه‌ی گزارش‌های پراکنده یا نوشته‌های جانبدارانه داشت. علامه مصطفوی با رویکردی علمی و بی‌طرفانه کوشید تا بر پایه‌ی اسناد معتبر، عقاید، آداب، تاریخچه و انشعابات این دو فرقه را مورد واکاوی قرار دهد. همین دقت و استناد باعث شد کتاب او به سرعت جایگاه ویژه‌ای پیدا کند و به عنوان منبعی اصلی نزد پژوهشگران شناخته شود. حتی بسیاری از نویسندگان بعدی بدون ذکر نام او، از مطالب این کتاب بهره‌مند شدند.
ویژگی مهم این اثر، اتکا به منابع اصیل و مدارک دست اول است. مؤلف برای نگارش این کتاب به حدود پنجاه جلد از کتاب‌های معتبر و کمیاب بابیه و بهائیه مراجعه کرده و اطلاعات را مستقیماً از خود آثار آنان استخراج نموده است. او به جای تکرار گفته‌های دیگران، مستقیماً متون اصلی این جریان‌ها را مبنای کار خود قرار داده است. همین امر موجب می‌شود که خواننده با واقعیت اندیشه‌ها و آموزه‌های این گروه‌ها آشنا شود، نه با برداشت‌های تحریف‌شده یا سطحی.
علامه مصطفوی در این کتاب:
زندگی و ادعاهای علی‌محمد باب و میرزا حسینعلی نوری (بهاءالله) را بررسی می‌کند.
به شکل مستند به مبانی اعتقادی و احکام بابیه و بهائیت می‌پردازد.
روند گسترش این جریان‌ها، انشعابات داخلی و تأثیرات اجتماعی و سیاسی آن‌ها را بیان می‌نماید.
بسیاری از تناقضات و ضعف‌های فکری و تاریخی موجود در متون اصلی آنان را نشان می‌دهد.
این اثر به‌گونه‌ای تدوین شده که هم برای پژوهشگران علوم اسلامی و تاریخ معاصر سودمند است و هم برای عموم علاقه‌مندان به شناخت ریشه‌ها و آموزه‌های این فرقه‌ها روشن‌گر خواهد بود.
ارزش علمی و میراث پژوهشی
کتاب علامه مصطفوی به دلیل دقت در استناد، انسجام در ارائه‌ی مطالب، و شجاعت در نقد اندیشه‌ها، جایگاهی خاص در میان آثار ضدبهائی دارد. او بدون تکیه بر منابع دست دوم، مستقیم به آثار بابیه و بهائیه رجوع کرده و به همین دلیل، نوشته‌هایش از اصالت و اعتبار بالایی برخوردار است. همین ویژگی سبب شده که اثر او تا امروز همچنان مرجعیت علمی خود را حفظ کند.
این کتاب نه‌تنها یک بررسی تاریخی، بلکه یک پژوهش مستند و عمیق دربارۀ یکی از مهم‌ترین جریان‌های انحرافی معاصر است. علامه حسن مصطفوی در این اثر با قلمی محققانه، همت گماشته تا پرده از زوایای پنهان بابیه و بهائیت بردارد و حقیقت اندیشه‌ها و آموزه‌های آنان را بر اساس اسناد خودشان آشکار سازد. مطالعه‌ی این کتاب برای پژوهشگران تاریخ، دانشجویان علوم دینی و تمامی کسانی که به شناخت جریان‌های فکری معاصر علاقه‌مندند، منبعی مطمئن و الهام‌بخش خواهد بود.
